فرشهای دستبافت یکی از اصیلترین و زیباترین هنرهای ایرانی به شمار میروند و به دلیل مراحل پیچیده و دقیق ساخت، هر گونه بیدقتی در فرآیند بافت میتواند باعث بروز مشکلاتی در فرش شود.
یکی از مشکلات رایج در فرشهای دستبافت، عیبی به نام “شمشیری شدن” است که میتواند ظاهر و کیفیت فرش را تحت تأثیر قرار دهد. در این مقاله، به بررسی علت شمشیری شدن فرش، راههای پیشگیری از آن و روشهای برطرف کردن این عیب خواهیم پرداخت.
با ما در تیم قالیشویی استادکار در کرج همراه باشید تا با این مشکل و راهکارهای تخصصی آن آشنا شوید.
زمان تقریبی مطالعه: ۱۰ دقیقه
شمشیری شدن فرش و راههای رفع آن
شمشیری شدن فرش به حالتی گفته میشود که لبههای عرضی فرش، بهخصوص در بخشهای بالا یا پایین آن، به صورت قوسدار و منحنی درآمده و به شکلی شبیه به تیغهی شمشیر ظاهر میشوند.
این حالت معمولاً در فرشهای دستبافت به دلیل عدم رعایت نکات فنی و اصولی در زمان بافت به وجود میآید و باعث میشود فرش دچار انحنا و کشیدگی غیرطبیعی شود.
دلایل شمشیری شدن فرش چیست؟
علتهای مختلفی برای بروز مشکل شمشیری شدن در فرش وجود دارد که بیشتر آنها به فرآیند بافت و چیدمان صحیح چلهها و پودها در طول ساخت فرش بازمیگردد.
در ادامه، برخی از مهمترین علل شمشیری شدن فرش را معرفی میکنیم:
۱. عدم ایجاد زیرسازی مناسب
فرش دستبافت نیاز به یک زیرسازی اصولی دارد که بتواند بافت را به درستی بر روی دار قالی نگه دارد. نبود زیرسازی مناسب باعث شل شدن فرش و خمیدگی آن میشود.
۲. کاهش دوام و استحکام زیر بافت
در صورتی که زیر بافت فرش به طور کافی مستحکم نباشد، فشارهای وارد شده در هنگام بافت و کوبیدن شانهها میتواند باعث کشیدگی و انحراف فرش در جهتهای مختلف شود.
۳. شانه زدن زیاد و محکم
یکی از عواملی که میتواند به شمشیری شدن فرش منجر شود، شانه زدن بیش از حد و محکم در فرآیند بافت است. این کار باعث میشود تا بافت فرش بیش از حد سفت شده و حالت کشیدگی پیدا کند.
۴. کجی و منحنی بودن چوب زیر دار
اگر چوب زیر دار که برای نگهداری چلههای فرش استفاده میشود صاف و محکم نباشد و در آن کجی و انحراف وجود داشته باشد، نتیجه این میشود که فرش به صورت شمشیری بافته میشود.
۵. عدم استفاده از تخته یا میله در زیر فرش
تخته یا میلهای که در زیر فرش قرار داده میشود، میتواند بافت فرش را در طول فرآیند بافت ثابت نگه دارد و از بروز عیوب مختلفی مانند شمشیری شدن جلوگیری کند.
۶. استفاده از طنابهای پلاستیکی
برخی از بافندگان برای محکم کردن فرش از طنابهای پلاستیکی استفاده میکنند که میتواند باعث کشیده شدن بافت در نقاطی از فرش و بروز عیب شمشیری شدن شود.
چگونه از شمشیری شدن فرش پیشگیری کنیم؟
برای جلوگیری از بروز مشکل شمشیری شدن فرش، رعایت اصول زیر ضروری است:
۱. کنترل تراکم چلهها پیش از بافت
قبل از شروع به بافت، میزان تراکم چلهها در طول دار باید به دقت بررسی و تنظیم شود. چلهها باید به صورت یکنواخت و منظم توزیع شده و با رجهای فرش هماهنگی داشته باشند.
۲. استفاده از بافتهای مستحکم
استفاده از بافتهای مقاوم مانند زنجیره و ملیله در ابتدای بافت فرش میتواند به افزایش استحکام و دوام گلیم باف کمک کند و از بروز عیب شمشیری شدن جلوگیری کند.
۳. استفاده از تسمه در فرشهای پهن
اگر فرش دارای عرض زیادی است، استفاده از تسمه میتواند به ثبات و یکنواختی بافت کمک کرده و از بروز انحراف در فرش جلوگیری کند.
۴. کوبیدن یکنواخت و ملایم
در قسمت گلیم باف باید تمام نواحی به صورت یکنواخت و ملایم کوبیده شوند تا فرش به شکلی صاف و یکنواخت بافته شود و از کشیدگی یا خمیدگی جلوگیری شود.
۵. تطابق تعداد رجهای گلیم باف با عرض فرش
تعداد رجهای گلیم باف باید با عرض فرش متناسب باشد تا زیرساخت مناسبی برای بافت اصلی فرش ایجاد کند.
۶. استفاده از شمشیرک یا تسمه برای مهار چلهها
در صورت نیاز، از ابزارهایی مانند شمشیرک یا تسمه میتوان برای مهار و تنظیم چلهها و جلوگیری از کشیدگی یا انحراف فرش استفاده کرد.
روشهای رفع شمشیری شدن فرش
در صورتی که فرش شما دچار عیب شمشیری شدن شده است، میتوانید از روشهای زیر برای رفع این مشکل استفاده کنید:
۱. استفاده از چوب مهار
در هنگام بافت، اگر بخشهای سادهبافی فرش شل شدهاند و باعث بروز عیب شمشیری شدن شدهاند، میتوان از چوب مهار برای برطرف کردن این مشکل استفاده کرد.
چوب مهار کمک میکند تا بخشهای سادهبافی محکمتر شوند و فرش به صورت صاف و یکدست بافته شود.
۲. رفوگری و مرمت توسط افراد متخصص
در صورتی که فرش پس از بافت دچار عیب شمشیری شدن شده باشد و به دلیل حساسیت و ارزش فرش دستبافت، رفع آن نیاز به تخصص دارد، توصیه میشود آن را به دست رفوگران و مرمتکاران حرفهای بسپارید.
این افراد میتوانند با استفاده از تکنیکهای ویژه و ابزارهای مخصوص، عیب شمشیری شدن فرش را اصلاح کنند.
جمعبندی
شمشیری شدن فرش یکی از مشکلات رایج در فرشهای دستبافت است که به دلیل عدم رعایت نکات فنی و اصولی در فرآیند بافت به وجود میآید.
این عیب، علاوه بر تأثیر منفی بر زیبایی ظاهری فرش، ممکن است به کاهش کیفیت و دوام فرش نیز منجر شود.
با رعایت نکات ذکر شده در این مقاله و استفاده از خدمات تخصصی تیم قالیشویی استادکار در کرج، میتوانید از بروز این عیب جلوگیری کرده و یا در صورت بروز، آن را به شکلی اصولی و حرفهای برطرف کنید.
پرسشهای متداول
۱. شمشیری شدن فرش چه تأثیری بر ظاهر و دوام آن دارد؟
شمشیری شدن باعث ایجاد انحنا و کشیدگی در لبههای فرش میشود که علاوه بر تاثیر منفی بر ظاهر، ممکن است کیفیت و دوام فرش را نیز کاهش دهد.
۲. آیا میتوان از بروز شمشیری شدن در فرشهای دستبافت پیشگیری کرد؟
بله، با رعایت نکات فنی مانند تنظیم تراکم چلهها، استفاده از بافتهای مقاوم و ابزارهای کمکی، میتوان از بروز شمشیری شدن در فرشهای دستبافت جلوگیری کرد.
